Usvajanjem Strategije razvoja kulture Republike Srbije za period od 2020. do 2029. godine (u daljem tekstu: Strategija) postavljeni su ciljevi i prioriteti razvoja u oblasti kulturne politike Srbije. Ovim dokumentom, sistematski se reguliše javni interes u oblasti kulture i određuju strateški prioriteti razvoja kulture u narednih deset godina.

Prioriteti i ciljevi u Strategiji bazirani su na detaljnoj analizi trenutnog stanja u kulturi Srbije, uzimajući u obzir različitost i razvojne potencijale. Kao ključna područja razvoja kulture, Strategija izdvaja kulturno nasleđe i savremeno stvaralaštvo.

Strategijom je definisan opšti cilj sadržan u unapređenje uloge kulture u životu građana Republike Srbije, kao i pet posebnih ciljeva i to:

1. unapređenje regulativnog okvira, institucionalnih kapaciteta i sistema finansiranja u kulturi;
2. razvoj sistema ulaganja u ustanove kulture i zaštitu kulturnog nasleđa;
3. razvoj produkcije, kulturnih potreba i ravnopravno učešće građana u kulturnom životu;
4. unapređenje međunarodne saradnje i procesa evropskih integracija u oblasti kulture;
5. digitalizacija u kulturi.

Sastavni deo Strategije je Akcioni plan za sprovođenje Strategije razvoja kulture za period 2020-2029. godine. Akcioni plan predstavlja detaljan dokument kojim se razrađuju mere iz Strategije, sa ciljem upravljanja dinamikom njihove realizacije.

Kao prioritetna mera u okviru posebnog cilja, tačka 2., navodi se realizacija započetih i planiranih kapitalnih projekata koje uključuju i novu zgradu Muzeja Nikole Tesle.

Pored toga, planom Vlade Republike Srbije  „Skok u budućnost – Srbija EXPO 2027“, planirana je realizacija preko 300 različitih projekata širom Srbije u svetlu realizacije Međunarodne specijalizovane izložbe EXPO 2027. godine. Kao jedan od projekata navodi se i izgradnja i rekonstrukcija postojećih muzeja u cilju unapređenja kulturne scene Beograda i Srbije.

Planirana nova muzejska četvrt u Beogradu, nalaziće se na potezu od Savskog trga ka Resavskoj ulici i Mostarskoj petlji. Planirana su četiri nova muzeja i to: Istorijski muzej Srbije, Dečji muzej, Muzej Nikole Tesle i Muzej grada Beograda.

Zgrada stare železničke stanice iz 1884. godine, biće prenamenjena u Istorijski muzej Srbije. Zgrada stare Pošte, kojoj će biti vraćen prvobitni izgled pre devastacije u bombardovanju, postaće Dečji muzej sa dve nove pozorišne scene. Nekadašnja fabrika hartije, koju je podigao industrijalac Milan Vapa 1924. godine, biće prenamenjena za potrebe Muzeja Nikole Tesle. Obnova zgrade na uglu Resavske i Nemanjine ulice, planira se za potrebe Muzeja grada Beograda.

Prva tri napred navedena muzeja, nalaze se u okviru projekta „Beograd na vodi“, koji se realizuje prema Prostornom planu područja posebne namene uređenja dela priobalja grada Beograda – područje priobalja reke Save za projekat „Beograd na vodi“ („Službeni Glasnik RS“, br. 7/15 i 48/22).

U skladu sa navedenim, preduzeće „Beograd na vodi“ u saradnji sa Ministarstvom kulture Republike Srbije i Muzejom Nikole Tesle, pokrenulo je aktivnosti na realizaciji novog Muzeja Nikole Tesle.

Povod za raspisivanje konkursa je Zaključak Vlade Republike Srbije 05 broj 464-2417/2024 od 20. marta 2024. godine, kojim je definisano da se za korisnika „Fabrike hartije Milana Vape“ određuje Ministarstvo kulture Republike Srbije. Cilj je obezbeđenje adekvatnog prostora za preseljenje sadašnjeg Muzeja Nikole Tesle iz zgrade u Krunskoj ulici br. 51, s obzirom  da je sadašnji izložbeni prostor površine 250 m²
 neadekvatan, imajući u vidu veličinu i značaj zaoštavštine Nikole Tesle.

Arhiva Nikole Tesle u Beogradu jedno je od najznačajnijih središta za proučavanje života i rada ovog velikog naučnika. Ova arhiva se nalazi u Muzeju Nikole Tesle i sadrži bogatu zbirku dokumenata i patenata koji svedoče o njegovom doprinosu nauci i tehnologiji.

Godine 2003., Arhiva Nikole Tesle upisana je u UNESCO-ov registar „Pamćenje sveta“ (Memory of the World), koji je osmišljen da očuva i obezbedi pristup dokumentarnom nasleđu od univerzalnog značaja. Ovaj registar okuplja zbirke iz celog sveta koje imaju posebnu kulturnu vrednost i koje su važne za istoriju i civilizaciju. Upisivanje ove arhive u UNESCO-ov registar predstavlja priznanje za izuzetan Teslin doprinos čovečanstvu.

Dokumenti u Arhivi Nikole Tesle uključuju njegovu bogatu korespondenciju s kolegama naučnicima, prijateljima, porodicom, kao i dokumentaciju o njegovim izumima i eksperimentima. Arhiva takođe sadrži Teslinu ličnu biblioteku, naučne radove, rukopise i druge predmete koji omogućavaju dublje razumevanje njegovih ideja i inovacija.

Ova Arhiva je od ogromne vrednosti ne samo za istraživače i istoričare, već i za širu javnost, jer omogućava uvid u život i rad jednog od najznačajnijih naučnika u istoriji čovečanstva.

Imajući u vidu navedeno, doneta je odluka da zgrada nekadašnje Fabrike hartije Milana Vape u Bulevaru vojvode Mišića br. 10, koja je spomenik kulture, svojim konstruktivnim sklopom, prostornim karakteristikama i površinom, predstavlja adekvatan prostor za formiranje novog Muzeja Nikole Tesle, u skladu sa savremenim potrebama i standardima. Time će se omogućiti da se na jednom mestu objedine sve aktivnosti vezane za očuvanje, proučavanje i izlaganje Tesline zaostavštine i obezbede uslovi za prezentaciju njegovog rada i
dostignuća široj javnosti.

Rekonstrukcija i prenamena prostora nekadašnje Fabrike hartije Milana Vape u Muzej Nikole Tesle treba da omogući značajno unapređenje u prezentaciji i zaštiti kulturne baštine, koja obuhvata ne samo naučne i tehničke inovacije Nikole Tesle, već i njegovu bogatu ličnu zaostavštinu. Takođe, novi muzej treba da obezbedi širu dostupnost arhivske građe istraživačima u cilju podsticanja naučno straživačke delatnosti a posetiocima da se upoznaju sa uticajem Teslinog rada uz interaktivno iskustvo koje treba da podstakne na kritičko
razmišljanje o ulozi tehnologije u oblikovanju budućnosti.

Cilj ovog konkursa je da, u skladu sa zadatim konkursnim uslovima, specifičnim programskim zahtevima, potencijalima lokacije i posebnim značajem dvostruke nasleđene strukture, zgrade kao spomenika kulture i arhivske građe – Lični fond Nikole Tesle, kao kulturnog dobra od izuzetnog značaja, izabere najkvalitetnije arhitektonsko-urbanističko rešenje za novi Muzej Nikole Tesle.

Novi Muzej Nikole Tesle, treba da bude srpski i svetski centar inovacija i inspiracije, gde će prošlost, sadašnjost i budućnost nauke i tehnologije biti prikazani kroz perspektivu Teslinog razmišljanja, istoriju njegovog života i rada.

Muzej ima za cilj da bude više od mesta koje čuva istorijske artefakte. On treba da predstavlja dinamičan i inovativan prostor koji će podsticati razmišljanje i inspirisati nove generacije da razumeju prave ljudske vrednosti i izgrade održivo društvo budućnosti.

Rešenje treba da integriše sve specifičnosti zatečenog kulturnog dobra u jedan savremen, originalan i prepoznatljiv multifunkcionalni objekat, da unapredi vrednosti ambijenta i doprinese bogatstvu urbanog, kulturnog i društvenog života Beograda.

Poseban cilj konkursa je i zaštita i rekonstrukcija nekadašnje Fabrike hartije Milana Vape kako bi se sačuvala kolektivna svest o njenoj izvornoj funkciji i istorijskom značaju tog prostora.

U tom smislu, objekat treba dostojanstveno da nosi karakteristike nasleđene arhitekture u novom ambijentu i doprinese posebnom efektu okruženja. Svojim postojanjem i budućom namenom, objekat treba da pruži jedinstvenu sintezu starog i novog, stvarajući harmoniju između tradicionalnog i savremenog urbanog konteksta.

Konkurs predstavlja važan korak ka ostvarenju ove vizije, pružajući priliku stručnjacima i kreativcima da svojim rešenjima doprinesu razvoju jedinstvenog i inspirativnog prostora posvećenog jednom od najvećih umova našeg vremena. Izabrano rešenje predstavljaće osnov za dalju razradu i implementaciju za potrebe realizacije novog Muzeja Nikole Tesle.